Gottfried hüngsberg


Liebe Jelinek

Oorspronkelijk was er helemaal geen sprake van een stiefmoeder in het verhaal van Sneeuwwitje. Pas toen het een sprookje voor kinderen werd – &#;en &#;moeder&#; en &#;slecht&#; niet meer in één verhaal mochten&#; – werd het de kwade stiefmoeder. Terwijl die verhalen er eigenlijk voor bedoeld waren om te laten zien dat je je moeder mág haten.

Dáárover, het recht om als dochter je moeder te haten, gaat deze tiende aflevering van Weiblicher Akt, de theaterreeks waarin Maatschappij Discordia vertrekt vanuit het vrouwelijk perspectief. Miranda Prein en Annette Kouwenhoven van Discordia, onderzoeken samen met gastactrice Sarah De Bosschere van De Roovers het gedachtengoed van de Oostenrijkse Nobelprijswinnares Elfriede Jelinek en hun eigen verstandhouding daartoe. Worden sprookjes door ons gemaakt, of worden wij door sprookjes gemaakt?

Door de actrices zelf geschreven of bewerkte sprookjes – over een meisje zonder gezicht; een vader die zich kapot werkt en afwendt; een tweeling op zoek naar de liefde – worden versneden met eigen (jeugd)herinneringen en observaties, en fragmenten uit het werk, gedachtengoed en de biografie van Jelinek. Dat doen ze in een Discordiaanse sprookjesscenografie: achter een klein houten podiumpje suggereren stapels afgewaaide takken de

Duitse staat, ik haat je

‘Ik neem zoveel pillen en kalmeermiddelen’, zei Elfriede Jelinek ooit, ‘dat een mug die mij steekt meteen doodvalt.’

Het is een mooie metafoor: een lezer zuigt bloed op van een schrijver, en raakt onder invloed. Voor het lezen van Jelinek geldt het bij uitstek: het brengt een gemoed teweeg, een deels onbewuste staat die je niet kunt vatten. Er wordt nauwelijks een verhaal verteld. Wat je leest is de neerslag van een stem of van meerdere stemmen die door één mond spreken, in een taal die begrepen kan worden, maar waarvan de zinnen nooit rationeel op elkaar volgen. Desondanks wordt er iets opgebouwd – geen architectonische constructie, maar een wolk, een mistbank of een storm, waarin dan, onverwacht, bliksemschichten van inzicht oplichten.

Dat is niet altijd zo geweest. In de jaren zeventig en tachtig schreef Jelinek – geboren in , in bekroond met de Nobelprijs – verhalende boeken, met personages en een plot. In Liefhebben uit staan geen hoofdletters, tenzij om een woord te benadrukken, zoals in het voorwoord: ‘kent u dat MOOIE land met zijn dalen en heuvels?’ Het agressieve, om niet te zeggen sarcastische en fatalistische medelijden met vrouwen waar Jelinek bekend om zou worden, is al aanwezig, in vaak korte zinnen, zoals ‘paula is op liefde ui

Tekst achterflap

De pianiste, de klassieker van Elfriede Jelinek, winnaar van de Nobelprijs voor Literatuur, is het verhaal van het gespleten leven van Erika, die probeert te ontsnappen aan de verstikkende symbiose waarin ze met haar moeder leeft. Zonder dat die het weet bezoekt ze peepshows, bespiedt ze hoeren, wordt ze een voyeur en laat ze zich seksueel vernederen door haar leerling Walter -- de enige vorm van liefde die de schijnbaar gevoelloze Erika kent, is masochisme.
Al direct vanaf de verschijning zorgde de roman voor de nodige ophef. De verflming door Michael Haneke met Isabelle Huppert in de hoofdrol zorgde voor nog grotere bekendheid.

Biografie

Elfriede Jelinek (Mürzzuschlag, ) groeide op in Wenen en studeerde theaterwetenschappen, kunstgeschiedenis, piano, orgel en compositie. Zij is een veelzijdig auteur, ze schrijft proza, gedichten, toneelstukken en filmscenario's. Beroemd werd ze met de romans De pianiste (, verfilmd door Michael Haneke) en Lust (). Na De kinderen van de doden () en Geeft niet () verscheen in de stilistisch meesterlijke roman Hebzucht. Haar derde 'hoofdzonden-roman', Neid, publiceerde zij in alleen op haar website.
Jelinek ontving talrijke onderscheidingen, waaronder de Georg Büchner-prijs in voor haar veelzijdige oeu

Elfriede Jelinek, Oostenrijkse Nobelprijswinnares

Toen Jelinek in de Nobelprijs voor Literatuur won, was dat een grote verrassing voor veel mensen. De Oostenrijkse is een fel van leer trekkende auteur, die in haar eigen land vaak veel te verduren had omdat ze het nazi-verleden van Oostenrijk niet met de mantel der liefde wilde bedekken.

Muziek

Jelinek werd geboren op 20 october in Steiermark, Oostenrijk, maar het gezin verhuisde al snel naar Wenen, waar Jelinek opgroeide. Jelineks moeder was van gemengd Roemeens-Duitse afkomst en katholiek. Haar vader was afkomstig uit Tsjechoslowakije en van joodse afkomst. Hij had de oorlog overleefd omdat hij als scheikundige bijzonder werk deed. Als kind bleek Jelinek zeer begaafd te zijn op muzikaal gebied. Haar dagen waren gevuld met muzieklessen in orgel, fluit en viool en met balletlessen. Als tiener al ging ze al naar het Weense Conservatorium. Op haar achtiende zou ze afstuderen op het Conservatorium, maar ze kreeg last van een zenuwinzinking.

Literaire Ster

Dit was het moment dat Jelinek zich voor schrijven begon te interesseren. En ze begon aan de Universiteit van Wenen colleges te volgen in theater en kunstgeschiedenis. In verscheen haar eerste gedichtenbundel Lisas Schatten (Lisa’s Schaduw), wat haar meteen als literaire

Schrijven om te (her)leven

Maatschappij Discordia is in zijn bijna veertigjarige bestaan zo’n begrip geworden dat het moeilijk is om bij het lezen van Liebe Jelinek niét concreet te denken aan Annette Kouwenhoven, Miranda Prein en Jan Joris Lamers en aan de manier waarop zij die woorden in de mond nemen, aan hun gestalte, hun manier van spreken en bewegen. Discordia belichaamt in de common knowledge vooral een bepaalde manier van spelen, maar juist daarom is dat lezen-zonder-kijken zo verhelderend: het verlegt de aandacht van het spel naar de tekst en onthult daardoor bijna als een verrassing (wat het niet zou mogen zijn) hoezeer dat spel verweven is met tekstinterpretatie, met dramaturgie, hoezeer het intellectuele en het lijfelijke niet los van elkaar kunnen worden gedacht.

Liebe Jelinek, het tiende deel van de reeks Weiblicher Akt waarmee de actrices van Discordia teksten benaderen vanuit vrouwelijk perspectief, laat zich lezen als een veelgelaagde en minutieus uitgebalanceerde tekst waarin de biografie en de thematieken van de Oostenrijkse veelbekroonde schrijfster Elfriede Jelinek worden samengebracht met de autobiografieën van de actrices en bespiegelingen rond de kracht van taal en fictie. Met als baseline: &#;Het leven bestaat immers voor het grootste gedee