Felix-nussbaum-haus
Beschaving begon voor de mens met het kunnen reflecteren over zichzelf, met de zin voor creatie en schoonheid. Grottekeningen, beeldhouwwerken, monumentale gebouwen, schilderijen willen iets uitdrukken van wat de mens in een bepaalde tijd bewoog, overkwam, beangstigde, ontroerde, beoogde. Het boek dat ik de voorbije dagen las, had ik op geen betekenisvoller moment in de tijd kunnen lezen. Het vluchtelingendebat dat al enkele jaren in onze media woedt en waar ‘Fort Europa’ geen oplossing voor blijkt te vinden, lijkt wel een grootschaliger herhaling van wat zich gedurende de Tweede Wereldoorlog in Europa afspeelde ten aanzien van de joden. Dictatoriale regimes, oorlog, religieuze conflicten, klimaatverandering met armoede tot gevolg, hebben een migratiestroom op gang gebracht waar de Europese Unie geen blijf mee weet. Andermaal staan dus mensen aan de grenzen van verschillende Europese landen en vragen om asiel.
Het boek van Humo-journalist Mark Schaevers Orgelman. Felix Nussbaum. Een kunstenaarsleven, Bezige Bij, A’dam, – waarvoor hij in de Gouden Boekenuil in ontvangst mocht nemen &#; maakt aan de hand van het leven van de Joodse kunstenaar Felix Nussbaum uit Osnabrück, Nedersaksen, Duitsland, duidelijk hoe minutieus, doelgericht en meedogenloos het nazi-regime ‘de oplo
'De Anne Frank van de Kunst'
‘De Anne Frank van de kunst’, zo zou de Joods-Duitse schilder Felix Nussbaum () genoemd kunnen worden. Zijn werk werd door Hitler tot op de grond toe afgebrand, letterlijk en figuurlijk. Van het laatste transport naar Auschwitz keerde hij niet terug en zijn naam raakte in de vergetelheid. Anno geldt Nussbaum als een van de beroemdste schilders van de 20ste eeuw en staat er een museum op naam in Osnabrück. Over de ‘wederopstanding’ van Felix Nussbaum schreef Mark Schaevers de biografie ‘Orgelman’, waarvoor hij afgelopen week de Gouden Uil won, de belangrijkste Vlaamse boekenprijs.
Nieuwsuur spreekt met biograaf Mark Schaevers en gaat op zoek naar het geschilderde oorlogsdagboek van de van Joodse kunstenaar Felix Nussbaum.
'De Anne Frank van de kunst'
Alles afgebrand
Nussbaum wordt in geboren in Osnabrück. Hij groeit op als tweede zoon in een welgestelde Joodse familie met veel belangstelling voor kunst. Aangemoedigd door zijn vader gaat hij naar de kunstacademie en maakt al snel naam als kunstenaar. In wint hij vanwege zijn snelle carrière een stipendium in Rome. Hij reist naar Italië, niet wetend dat hij nooit meer naar Duitsland zal terugkeren, waar inmiddels Hitler aan zijn opmars bezig is. Nog datzelfde
In ging ik in Oostende kijken naar een mooie tentoonstelling. Er werd werk van kunstenaars getoond die zich door die stad hadden laten inspireren. (&#;) Daar heb ik voor het eerst schilderijen van Felix Nussbaum () gezien, een Joods-Duitse schilder die, op de vlucht voor Hitler, in in Oostende terechtkwam.
Ik kende Nussbaum niet, en het heeft niet veel gescheeld of u had hem evenmin gekend, want bijna waren alle sporen uitgewist:
&#;Pas een decennium na zijn dood dook zijn naam weer een keer op in de pers, en dan nog op uiterst bescheiden wijze.&#; Die krant meldt: &#;Als niet-ariër verliet hij Duitsland en ging naar België. Daar pakte de Gestapo hem op tijdens de oorlog. Waar hij bleef en wanneer hij stierf is niet bekend.&#;
Dat is inmiddels wel rechtgezet. We weten nu dat hij in , in Auschwitz-Birkelau, door de nazi&#;s vermoord werd. Zijn schilderijen worden gecollectioneerd en Nussbaum behoort nu tot de canon. In zijn geboortestad Osnabrück is er een Felix-Nussbaum-Haus dat van zijn werken exposeert. En in Vlaanderen heeft Mark Schaevers&#;s mans biografie geschreven. (&#;&#;) Dat een Belg dat doet is niet zo verwonderlijk, want een kwart van zijn leven brengt Felix Nussbaum in Oostende en Brussel door. Hij schildert hier ruim de helft van zijn vandaag
Toegewijde biografie van in Auschwitz omgebracht schilder
Felix, de gelukkige. Riskant om een kind zo te noemen. Het leven van schilder Felix Nussbaum () begon gelukkig, als kind in een warm, welgesteld gezin en als een uitzonderlijk schilderstalentje. Het eindigde zeer voorbarig in Auschwitz, na ongelukkige jaren als balling in Brussel.
Lange tijd leek het alsof Hitler niet alleen Nussbaums leven, en dat van zijn vrouw Felka, had afgepakt, maar ook zijn werk had vernietigd. Het liep anders, gelukkig.
Werken
Ook al werd het bestaan van Nussbaum in 'tot op de grond verschroeid', in de woorden van biograaf Mark Schaevers, zijn schitterende werk herrees als een feniks uit de as. Midden jaren vijftig kregen twee nichten van de kinderloze Nussbaum het bericht dat er werk van hun oom in een kelder opgeslagen zou liggen. Ze vonden het, half beschimmeld. Het ging in naar zijn geboorteplaats Osnabrück. In de loop der tijd kwamen steeds meer schilderijen tevoorschijn. Sinds is er in Osnabrück het Felix-Nussbaum-Haus, ontworpen door de Amerikaanse architect Daniel Libeskind. Er hangen meer dan werken.
Expressionisme
Nussbaums werk doet denken aan dat van Duitse expressionisten als George Grosz en Max Ernst. Misschien is het naïever, minder grotesk en letterlijker. Anders dan de
Leen het e-book in de online Bibliotheek-app
Leesaanwijzingen
Als je geïnteresseerd bent in beeldende kunst, is Orgelman echt iets voor jou. Ook de lezer die van biografieën houdt, en degene die meer wil weten over het leven (van joden) in de jaren '20 en '30 en de oorlogsjaren in relatie tot de Europese geschiedenis, wordt met dit boek goed bediend. Maar ook lezers zonder deze bijzondere interesses kunnen in principe goed uit de voeten met dit boek is meeslepend geschreven. De structuur - vier delen, onderverdeeld in duidelijke hoofdstukken, die op hun beurt bestaan uit een reeks korte paragrafen - helpt je om vat te krijgen en te houden op het geheel. De tientallen afbeeldingen, hoofdzakelijk van werk van Nussbaum, maken het verhaal compleet. Als je deze schilder (nog) niet kende, ben je na dit boek goed geïnformeerd.
Om over na te denken
Bestaat er zoiets als 'ontaarde kunst' (schilderijen, muziek, literatuur)?
Wie is de rechtmatige eigenaar van in een oorlog geroofde kunst?
Vincent van Gogh had het in zijn afscheidsbrief over schilderijen 'die zelfs in het debâcle hun kalmte bewaren'. Wat en hoe schildert een kunstenaar in zijn uiterste wanhoop?
Boekpromotie
Boekbespreking
Wat anderen van dit boek vonden
Er zijn nog g